**یادداشت از: دكتر عبدالرسول خليلي، كارشناس مناطق آزاد**

نمايشگاه بين‌المللي تجارت با اوراسيا در تاريخ 3 تا ششم اسفندماه در تهران برگزار شد. اين نمايشگاه كه با حضور بيش از 100 شركت ايراني و هيئت‌هاي تجاري از كشورهاي روسيه، ارمنستان، قزاقستان، قرقيزستان و بلاروس و با حضور مهمان ويژه‌اي از كره شمالي در نمايشگاه بين المللي تهران برگزار شد، فرصتي مهم براي توسعه روابط تجاري ايران با اتحاديه اقتصادي اوراسيا به شمار مي‌رود. رئيس جمهور در بازدید از نمايشگاه، ضمن گفت‌وگو با مدیران ومتخصصان صنایع گوناگون، بر نقش کلیدی توسعه تعاملات تجاری با اوراسیا تأکید کرد. وزیر صمت نيز با اشاره به قرارداد تجارت آزاد ایران و اتحادیه اوراسیا، نمایشگاه تجارت با اوراسيا را گامی مؤثر در مسیر افزایش صادرات و تقویت همکاری‌های بین‌المللی دانست. از مهمترین دستاوردهای این دوره از نمایشگاه آشنایی تجار و شرکت های خارجی با شرکت های ایرانی با امضای پیش قراردادها و قراردادهايي شد که پيش بيني مي‌شود با نهایی شدن آنها تعاملات و توسعه روابط بین کشورهای عضو تقویت شود و تجار و بازرگانان بتوانند بدون دغدغه کالاها را وارد و یا صادر کنند. به‌طوري‌كه هر قدر شناخت از نیاز بازارهای هدف افزایش یابد رشد تولید و ایجاد اشتغال در کشور بيشتر خواهد شد. به‌ويژه كه پیمان‌های منطقه‌ای در دنیا امروز یکی از ابزارهای مهم برای تجارت خارجی، صادرات و واردات است، بازار 900 میلیارد دلاری تجارت در بین کشورهای اوراسیا بهترین فرصت برای عرضه توانمندی هاي تجار و سرمايه‌گذاران ايراني در كشور و مناطق آزاد است. در اين نمايشگاه كه 7 منطقه آزاد چابهار، قشم، چابهار، كيش، انزلي، ارس، اروند و ماكو شركت كرده بودند، هر كدام به معرفي و شناساندن فرصت‌ها و ظرفيت‌هاي اقتصادي منطقه‌اي پرداختند. از ميان مناطق آزاد ايراني، منطقه آزاد چابهار اقتصادي ترين دروازه ورود كشورهاي اوراسيا به اقيانوس هند محسوب مي‌شود. همچنانكه تجار و فعالان اقتصادي مناطق بايد از ظرفیت بازارها و گردش‌های مالی کشورهای عضو اتحاديه اقتصادي اوراسيا استفاده کنند. برگزاري نمايشگاه‌هاي تجاري در كشورهاي اوراسيا به فعال‌شدن و هويت‌بخشي توليد و صادرات در مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي ايران كمك شاياني خواهد كرد. همچنانكه اختصاص پروازهای هوایی مستقیم بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسيا، توسعه زیرساخت های لجستیک، حمل و نقل، توسعه کریدورها، یکسان‌سازی تبادلات مالی و پولی بین کشورهای عضو از مهمترین مطالباتي است که دولت بايد در حل این مسایل انجام دهد. 
گفتني است كه اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک سازمان با شخصیت حقوقی بین‌المللی برای ادغام اقتصاد منطقه‌ای است. این اتحادیه در سال 2015 تأسیس گردید شامل پنج کشور روسیه، قزاقستان ، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس است. هدفهاي اين اتحاديه شامل تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک بین کشورهای عضو، حذف تدریجی موانع گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه مشترک کشورهای عضو برای کشور های خارج از اتحادیه، هماهنگ سازی تشریفات گمرکی، جابه‌جایی آزاد کالا سرمایه گذاری، نیروی کار و خدمات در بین کشور های عضو اوراسیا، خدمات در مرزهای اوراسیا، برقراری سیاست های مشترک در زمینه انرژی, صنعت, کشاورزی و وسایل نقلیه است. این اتحادیه با 20 میلیون متر مربع مساحت، جمعیت 183 میلیون نفری را در خود جای داده است. این میزان جمعيت 2.6 درصد از جمعیت جهان را شامل می‌شود. آنچنان‌كه تولید کننده اول نفت (14.6 درصد)، رتبه دوم تولید گاز (20.7 درصد)، رتبه چهارم تولید برق،  رتبه پنجم در تولید غلات و حبوبات (5.5 درصد) در جهان است. صادرات کشورهای عضو اتحاديه اقتصادي اوراسيا بیشتر در حوزه انرژی، کالاهای اساسی مصرفی مانندگوشت وغلات، محصولات کشاورزی، کود، آهن و فولاد و آلومینیوم ، ماشین آلات ، تجهیزات الکترونیک، وسایل نقلیه ، دارو و تجهیزات پزشکی است. حجم تجارت کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا با جهان در سال 2021 برابر با 985 میلیارد دلار بوده و حجم تجارت ایران با این اتحادیه در سال 2022، 3.059 میلیارد دلار بوده است. ازاين‌رو، تجارت با کشورهای عضو اوراسيا كه ظرفیت بالایی دارند باید در اولویت قرار گیرد. یکی از نکات مهم در رشد فزاینده اتحادیه اقتصادی اوراسیا موضوع ایجاد ارز واحد است. لازم به يادآوري است كه ایران با سازمان اوراسیا تفاهم‌نامه تجارت ترجیحی دارد؛ هرچند این تفاهم‌نامه هنوز اجرایی نشده اما قرار است تا در آینده نزديك عملياتي شود. 
رضا مسرور دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در بازديد از نمايشگاه بين‌المللي تجارت اوراسيا، يادآور شد كه مناطق آزاد کشور با بهره‌گیری از ظرفیت‌های تجاری و ترانزیتی می‌تواند پیشقراول تجارت ایران با کشورهای عضو سازمان اوراسيا باشند و باید حضور فعال داشته باشند. مسرور تصريح كرد كه یکی از فعالیتهای که باید با کشورهای عضو اوراسیا در دستورکار قرار گیرد همکاری در زمینه کریدورهاست.  همکاری‌های با چین، قزاقستان و برخي ديگر انجام شده و کریدور شمال جنوب فعال شده است، اما هنوز به بهره‌برداری مناسب نرسیده‌اند. روشن است كه با فعال شدن دیپلماسی اقتصادی، مناطق آزاد در این زمینه بسيار تأثيرگذار خواهند شد.

منطقه آزاد چابهار، اقتصادي‌ترين مسير كشورهاي اوراسيا به اقيانوس هند و پیشران توسعه سواحل مَکُران 

فعال‌کردن کریدورهای منتهی به چابهار از مهمترین ماموريت‌ها و اهداف راهبردي منطقه آزاد چابهار برای شتاب توسعه در جنوب شرق کشور است. اين منطقه اقتصادي‌ترين دروازه ورود كشورهاي اوراسيا به اقيانوس هند است. تکمیل جاده و ریل، افتتاح پارک علم و فناوری، توجه به انرژی‌های‌نو و تجدیدپذیر، تولید پاک با کاربرد مستمر استراتژی محیط‌زیستی برای فرآیند محصولات و خدمات و ایجاد تغییرات مورد نیاز در صنعت با هدف توسعه پایدار، تأمین زیرساخت‌های منطقه منفصله ریمدان و توسعه روابط تجاری و اقتصادی با پاکستان و کشورهای همجوار از برنامه‌های مهم توسعه سواحل مَکُران است. در سواحل مَکُران صنایع زیادی در حال شکل‌گیری است که باید متناسب با رشد صنایع در این منطقه به مسئله آموزش و حرفه‌آموزی نیرویی انسانی توجه شود.توسعه منطقه مكران ازاين جهت اهميت دارد كه دربرنامه پنجساله هفتم پيشرفت(1407 ـ 1403)، توسعه آن به همراه اروند با رويكرد درون‌زايي و برون‌گرايي با هدف تبديل شدن به مركز مبادلات بين المللي توليدي، تجاري و گردشگري مورد توجه قرار گرفته است.
ظرفیت‌های جغرافیایی، توجه به مناطق ساحلی، بندرگاهی و موقعیت‌های ترانزیتی از جمله مواردي است كه می‌تواند اقتصاد محلی و ملی را متحول کند. دریای عمان عقبه اساسی و تعیین‌کننده سرنوشت خلیج‌ فارس است. همچنان‌كه سواحل مكران جايگاه ويژه‌اي در منطقه دارد. اين سواحل با همه ظرفيت‌هاي طبيعي و اقتصادي، امروز يكي از اولويت‌هاي توسعه ملي محسوب مي‌شود. فرصت و سكوي مكران رايزني درباره راه‌هاي تقويت تعاملات و روابط در حوزه‌هاي مختلف اقتصادي و تجاري بين كشورهاي حاشيه اقيانوس هند زمينه مناسبي براي مشاركت كشورهاي حاشيه اقيانوس هند در توسعه مكران تلقي مي‌شود. ايران نزديك به 5هزار كيلومتر خط ساحلي در جنوب كشور دارد. اين خط ساحلي مهم به‌نوعي دروازه مهم ورود ايران به جهان است و از هر حيث براي كشور اهميت فراوان دارد.

مکُّران و مشتقات تاريخي آن

مکُّران از دو واژه مک به اضافه ران گرفته شده است. مک، در زبان بلوچی به معنی نخل است. مکران، یعنی سرزمین دارای نخل، يعني نخلستان. نام مكران از جغرافیای طبیعی منطقه گرفته شده است. در ادوار باستان از مکران در کتب فارسی و عربی ياد شده که اعراب آن را بلوصي معرب بلوچی ناميده‌اند. به همین علت مکران را بلوچستان نام گذاشته‌اند. پژوهشگران این نام را مرتبط با نام‌های دوران پیش از اسلام ساتراپ هخامنشی مکا و تمدن مگان می‌دانند. بی تردید ساتراپ هخامنشی مکا با سرزمین مگان یا ماکان منطق است که در متون سومری و بابلی برای اشاره به مناطق تجاری با بین النهرین ذکر شده است. ازاين‌رو، مکا در کتیبه‌های پارسی باستان همان مگان است. و مکران به دلایلي مانند شواهد اسمی و شباهت مناطق باستانی عمان و امارات متحده عربی، گونه‌ای از مگان است. هردوت تاریخ نگار یونانیانی ساتراپ هخامنشی مکا را گدروزیا نام می برد. محققان معتقدند گدروزیا نامی یونانی بوده که یونانی‌ها به ساتراپ مکا یا بلوچستان کنونی اطلاق مي‌كرده‌اند. نویسندگان سده‌های سیزده تا پانزده میلادی غالباً، واژه کیج (گچ) و مکران را استعمال می‌کردند و مارکوپولو نیز این منطقه را در سفرنامه خود کیس مکوران و عرب‌ها (تیز مکران) نامیده است بنظر می‌رسد تیز تغییر یافته گیچ باشد. هم‌اکنون بخش جنوبی بلوچستان در قسمت واقع در خاک پاکستان تحت عنوان «کیچ مکران» و قسمت واقع در خاک ایران صرفاً «مکران» شناخته می‌شود. بخش ایرانی مکران را مکران پارس نيز نامیده است. کتاب خلیج فارس که 1917 در بریتانیا منتشر شده است مناطق و آبادی‌ها و شهرهای مکران پارس را از بندر عباس تا گوادر نام برده است. مکران فارس نامی است که در کتب عربی در دوره تسلط پارسیان بر ممالک مکران به‌کار رفته است و بنظر می‌رسد واژه مکران پارس از منابع عربی گرفته‌ شده است. ساکنان بومی سرزمین مکران قوم بزرگ بلوچ هستند بندر باستانی هخامنشی تیس در این ناحیه قرار داشته است. مهم‌ترین درآمد مکران از نیشکر و یک گونه شکر موسوم به پانیذ بوده است که از آنجا به سرزمین‌های مجاور صادر مي‌شده است.
در دولت چهاردهم، توسعه منطقه مکران از اهداف اصلی توسعه‌ای كشور اعلام شده است (از طریق توسعه‌های جدید در زیرساخت‌های بندری، شهری، ریلی، جاده‌ای، ترانزیتی، اقتصادی، اجتماعی و رشد بیشتر در شاخص‌های توسعه انسانی در منطقه). سواحل مکران که از شرق بندرعباس تا جنوب غرب پاکستان کشیده شده است، در امتداد ساحل دریای عمان و با خط ساحلی خیره‌کننده، به‌عنوان چشم‌اندازی بی‌نظیر در یکی از مهم‌ترین مناطق ایران و به‌عنوان گنج نهفته ایران شناخته می‌شود. سواحل مكران در دریای عمان قرار دارد كه بخش وسیعي از آن در بلوچستان و بخشی از منطقه غربی‌تر آن، یعنی هرمزگان است. مکران ایران (جنوب بلوچستان ایران) تقریباً بیشتر شهرستان‌های بلوچستانِ ایران، در استان سیستان و بلوچستان از جمله ایرانشهر، سراوان، سرباز، فنوج، نیکشهر، کنارک، زرآباد و چابهار را در بر می‌گیرد و از شمال با منطقه سرحد بلوچستان (شمال بلوچستان) که شامل خاش، زاهدان، میرجاوه، تفتان همسایه است. مکران ایران به همراه سرحد بلوچستان دو منطقه بلوچستان ایران، در استان سیستان و بلوچستان را تشکیل می‌دهند. مکران امروزه به جنوب بلوچستان و خط ساحلی دریای مکران که میان دو کشور ایران و پاکستان تقسیم شده اطلاق می‌شود که از غرب با استان کرمان (رودبار زمین) و گیاوان زمین در استان هرمزگان، از شمال با منطقه سرحد بلوچستان در استان سیستان و بلوچستان، از شرق با مکران پاکستان در ایالت بلوچستان پاکستان و از جنوب به دریای مکران منتهی می‌شود. در مناطق جنوبی بلوچستان که در امتداد ساحل بلوچستان به طول 600 مایل (حدودا 1000 کیلومتر) از راس الکوه در غرب جاسک و حد میناب در ایران تا شرق ناحيه لسبیله و نزدیکی بندر کراچی در پاکستان گسترده است. لسبیله (Lasbela District) یکی از ناحیه های بلوچستان در پاکستان است که در ایالت بلوچستان واقع شده‌است. مکران از طريق مرزهای سیاسی ایران و پاکستان به دو نیم تبدیل شده است.
توسعه اقتصاد دريايي جنوب كشور در محور چابهار ـ خرمشهر با تأكيد بر سواحل مكران از مواردي است كه سياست‌هاي توسعه‌اي كشور با نگاه راهبردی بر آن تاكيد شده است. پروژه بزرگ توسعه سواحل جنوبی کشور از کریدور خرمشهر در خوزستان تا کرانه‌های سواحل مکران در استان سیستان و بلوچستان، اصلی‌ترین برنامه دولت برای اتصال ساحلی شرقی ترین شهر ساحلی به غربی ترین شهر ساحلی کشور بوده است. در این بین استان‌های خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان از طرق بزرگراه و آزادراه به هم متصل شده و رونق اقتصادی بنادر اقتصادی و تجاری این استان‌ها را فراهم مي‌كند. اتصال محورهاي ساحلی با بزرگراه‌ها از جمله برنامه‌هاي توسعه‌اي كشور بوده است. در این خصوص با اقدامات انجام شده در هرمزگان بین بزرگراه عسلویه تا بندرلنگه به بندرعباس وضعیت این منطقه و استان را تغییر داده است. پروژه خرمشهر تا چابهار از چند بخش تقسیم شده است که عمده آن در استان هرمزگان است، اتصال عسلویه به جاسک و از آنجا به چابهار قرار دارد. محور میناب به جاسک در اين خصوص از اهميت زيادي برخورداراست. تکمیل کریدورهای جاده‌ای نوار ساحلی جنوب از مرز شلمچه به چابهار در دریای عمان و خلیج فارس از برنامه‌هاي وزارت راه و شهرسازی است. از این میان بندر چابهار به‌عنوان مهمترین بندر ترانزیت و ترانشیت كالا، پیشانی توسعه‌ تجارت و بازرگانی جنوب شرق و جزء ده بندر مهم دنیا محسوب میشود. یکی از مهمترین قابلیتهای این منطقه، مجاورت آن با آبهای آزاد بینالمللی در سرتاسر مرز جنوبی، همسایگی مستقیم با کشورهای پاکستان و افغانستان و به طور غیرمستقیم با کشورهای آسیای مرکزی از طریق ترکمنستان است که یک راه غیرقابل چشم پوشی برای این کشورهای محصور در خشکی به جز پاکستان به دریاهای آزاد محسوب می‌شود. استان سیستان و بلوچستان در مسیر دو کریدور از سه کریدور ترانزیتی بزرگ دنیا قرار دارد. این موضوع، منطقه مکران را به‌عنوان محور ترانزیتی طرح توسعه جنوب شرق مطرح كرده است.
راهبرد دولت چهاردهم نيز در اهميت  مناطق دریایی، به‌ويژه منطقه‌ عظیم و مهم مکران می‌تواند توانایی‌های زیادی را برای اقتصاد دريايي كشور در استان‌هاي موصوف به وجود آورد. امنیت دریا برای کشورهایی که سواحل دریایی دارند از جهاتی بسيار مهم است، زيرا دریا یک وسیله‌ ارتباطی عمومی بین‌المللی است. کشوری که همسایه‌ دریا است و ساحل دریایی دارد، مي‌تواند دریا را در مجاورت خود امنیت بخشده و در واقع ارکان امنیت داخلی خود را بسازد. سواحل جنوب شرقی کشور، مناطق بسیار مهمی است و ظرفیت‌های بسیار خوبی برای پیشرفت اقتصادي كشور محسوب مي‌شود. ازاين‌رو، اهتمام به آن اهمّیت بسيار دارد. اهمیت جهانی سواحل مکران و منطقه چابهار زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم بنادر صحار عمان و گوادر پاکستان خود را آماده می‌کنند تا سال 2050 جایگزین بنادر امارات متحده و به‌خصوص جبل علی شوند. بندر دوقم عمان نیز در تکاپوی جذب سرمایه‌گذار برای تبدیل‌شدن به یک هاب توزیعی است. سواحل مکران هم با تأکید سندهاي بالادستی برنامه‌هاي توسعه‌اي‌ كشور و سند مختص به توسعه سواحل مکران در جهت توسعه قرار است به مرکز تولید، صنعت، تجارت و ترانزیت تبدیل شود و با برنامه‌های متنوع در حوزه‌های مختلف پیگیری می‌شود.
با توجه ويژه‌اي كه در سال‌هاي اخير به توسعه منطقه مكران شده است و تلاش شده تا اين منطقه بتواند پيشرفت‌هاي لازم را از طريق تقويت اقتصادهاي بومي و محلي، توسعه زيرساخت‌هاي انرژي و تكميل راهگذرهاي بين‌المللي و تقويت شبكه ريلي و مواصلاتي پيدا كند. بايدگفت كه توسعه منطقه مكران نيازمند جذب سرمايه‌هاي داخلي و خارجي است. ازاين‌رو، بايد بتوان از فرصت‌ها و رويدادهاي ديپلماتيك براي معرفي ظرفيت‌هاي منطقه مكران با تدوين برنامه براي تقويت امنيت منطقه‌اي و حضور همه كشورهاي دخيل در منطقه آيورا جهت توسعه پايدار بهره برداري لازم را به‌عمل آورد. با توجه به اهداف اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای حاشیه اقیانوس هند (آيورا) مبني بر توسعه پایدار، همکاری‌های اقتصادی و بر طرف سازی مانع‌های سر راه همکاری‌های علمی و تجاری میان کشورها، بازار كشورهاي آفریقای  جنوبی، هندوستان، ایران، سنگاپور، مالزی، اندونزی، تایلند، سریلانکا، استرالیا، امارات متحده عربی، عمان، یمن، بنگلادش، کنیا، موریس ، تانزانیا، ماداگاسکار، موزامبیک، سیشیل ظرفيت مناسبي براي جلب سرمايه‌گذاري و رونق فعاليت‌هاي اقتصادي ‌و خدماتي در منطقه مكران و بندرچابهار است. ازلحاظ جغرافیایی، این اتحادیه وسعتی بیش از 5/20 میلیون کیلومتر مربع از سه قاره آسیا، آفریقا و اقیانوسیه را دربرگرفته و جمعیتی نزدیک به 2 میلیارد نفر را در خود جای داده‌است. استرالیا، هند، ایران و آفریقای جنوبی از وسیع‌ترین کشورهای اتحادیه و هند، اندونزی، بنگلادش و ایران نیز از پرجمعیت‌ترین کشورهای اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای حاشیه اقیانوس هند (آيورا) به‌شمار می‌آیند.  
 بنابراين، براي بهره برداري از اين فرصت، آسیب‌شناسی و ارتقا وجهه بین‌المللی مناطق آزاد از اهداف مهمي است كه در  نخستین جلسه شورای راهبردی دیپلماسی اقتصادی مناطق آزاد از سوي دبيرشوراي‌عالي مناطق آزاد بيان شده است. همچنان‌كه بهره‌گیری از دانش و تجربیات سفرا و دیپلمات‌های ارشد کشور در ایجاد تحول اقتصادی در مناطق آزاد مثمر ثمر خواهد بود. ایجاد فرماندهی مستقل و مقتدر در مناطق آزاد، ایجاد بخش خدمات مالی بین‌المللی مناطق، عدم تسری مقررات سرزمین اصلي به مناطق آزاد، بهره‌‎گیری از آژانس‌های سرمایه‌گذاری خارجی، ایجاد شرکت‌های بزرگ صادر کننده و وارد کننده، پرهیز از رقابت منفی شرکت‌های داخلي با یکدیگر و ایجاد مناطق مشترک آزاد با كشورهاي همسایه از جمله موضوعات مطرح براي بين‌المللي‌كردن اقتصاد مناطق آزاد و ويژه اقتصادي است.

دولت چهاردهم و اهداف توسعه سواحل مكران: قطب گمشده اقتصادی ایران در منطقه

با توجه به تحولات توسعه اقتصاد دریامحور كه در اولویت استراتژیک برنامه‌هاي كشور قرار دارد بايد گفت كه ايران بیش از 5800 کیلومتر خط ساحلی دارد كه 4900 کیلومتر آن در جنوب، در امتداد اقیانوس پهناور هند قرار گرفته است. اين سواحل نه فقط مرزهای طبیعی کشور، بلکه دروازه‌های اتصال ایران به اقتصاد جهانی هستند. ازاین‌رو، دولت چهاردهم یک برنامه جامع و عملیاتی برای توسعه بنادر، حمل‌ونقل دریایی و ایجاد زنجیره تأمین منطقه‌ای تدوین‌ کرده است.در این‌ میان، اقتصاد سواحل مکران، جایگاهی اساسي در رشد و توسعه ملي دارد. این سواحل، که قرن‌ها از ظرفیت‌های طبیعی و اقتصادی آن‌ها غفلت شده است، امروز به یکی از اولویت‌های توسعه ملی در دولت چهاردهم تبدیل شده است. بهشت گمشده مکران، باید به قطب اقتصادی آینده ایران و منطقه تبديل شود. با تکیه بر این راهبرد، چهار هدف کلیدی سياست دريامحور برای توسعه منطقه مكران تعیین کرده است:
1. تقویت اقتصادهای بومی و محلی، ایجاد اشتغال پایدار برای جوامع ساکن در این مناطق، و حمایت از صنایع کوچک و متوسط که بتوانند در زنجیره تأمین منطقه‌ای ایفای نقش کنند.
2. توسعه زیرساخت‌های انرژی، با تأکید بر انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌نحوي‌که اقتصاد آینده، اقتصادی وابسته به انرژی‌های پایدار و پاک باشد. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید انرژی و کاهش وابستگی به منابع فسیلی، نه‌تنها از نظر زیست‌محیطی ضروری است، بلکه از نظر اقتصادی نیز به رقابتی‌تر شدن این منطقه کمک فراواني خواهد کرد.
3. تکمیل راهگذرهای بین‌المللی و تقویت مسیرهای مواصلاتی. ایجاد شبکه‌ای از مسیرهای ریلی، جاده‌ای و دریایی که ایران را به دیگر کشورهای منطقه و فراتر از آن متصل کند، 
4. جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، به‌عنوان نیروی محرکه توسعه اقتصادی، به‌طوري‌كه هیچ اقتصادی بدون سرمایه‌گذاری پایدار رشد نخواهد کرد و ايران با استقبال از ‌کشورهایی که خواستار مشاركت در توسعه منطقه مكران است، قادر است ميلياردها دلار سرمايه‌گذاري خارجي را در اين منطقه جلب نمايد. 
روشن است كه اين اتفاق با هدف توسعه و تقویت روابط اقتصادی و تجاری بین‌المللی مناطق آزاد ایران با سایر کشورها و نهادهای بین‌المللی به ویژه کشورهای همسایه محقق مي‌شود. همچنان‌كه بررسی موانع و مشکلات زيرساختي مناطق آزاد، ارائه راهکارها، سیاست‌ها براي ایجاد توسعه روابط اقتصادی بین‌المللی، هماهنگی با دستگاه‌های دیپلماسی، افزایش صادرات غیرنفتی، انتقال فناوری و تدوین سیاست‌های جذب سرمایه در کارکرد ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی کشور در مناطق آزاد از جمله مسائل مهمي است كه براي جذب سرمايه‌گذاري و مشاركت خارجيان در توسعه مناطق آزاد بايد مورد توجه قرار گيرد. 
 روشن است كه كشورها نمی‌تواند در مسیر توسعه اقتصادی خود به تنها پیش بروند. همکاری منطقه‌ای، کلید پیشرفت مشترک پيشرفت همه كشورها به‌شمار مي‌رود. ایران با عضویت در انجمن کشورهای حاشیه اقیانوس هند (IORA) و اجلاس نیروهای دریایی این سازمان (IONS) بر تعهد خود به چندجانبه‌گرایی و همکاری اقتصادی و امنیتی در منطقه تأکید كرده است. انجام این طرح‌ها با امنیت پایدار محقق خواهد شد. امنیت دریایی، امروز بیش از هر زمان دیگری، یک مقوله اساسی برای رشد اقتصاد جهانی است. در کنار نقش اقتصادی و تجاری ايران، مسئولیت تأمین امنیت دریایی نیز بسيار اهميت دارد. امنیت دریاها نه تنها ابزاری برای فشار یا اعمال نفوذ قدرت‌های فرامنطقه‌ای نيست، بلکه مي‌تواند نتیجه همکاری کشورهای منطقه‌اي براي توسعه همه كشورها باشد؛ و تنها از مسیر همکاری و اعتماد متقابل است كه می‌توان آینده‌ای پایدار برای منطقه رقم زد. ایران با تعامل، گفت‌وگو و دیپلماسی سازنده در منطقه مي‌تواند با همکاری کشورهای پيراموني، به‌طور مستمر در عملیات تأمین امنیت کشتیرانی نقش‌آفرینی کرده است. ازاين‌رو، اين منطقه سرآغاز فصل جدیدی از همکاری‌های دریایی و منطقه‌ای است كه مسير آن، بازرگانان را از سواحل هند به آفریقا، از جزایر اندونزی به خلیج فارس، و از ایران به دریای سرخ پیوند مي‌دهد. اقیانوس هند اقتصادهای نوظهور را به هم متصل كرده و فرصت‌های جدیدي خلق می‌کند. 
بنابراين، آینده‌ای را باید طراحی كرد تا در آن، اقیانوس هند نه فقط یک مسیر ترانزیتی، بلکه یک قطب همکاری‌های راهبردی و اقتصادی را بين كشورها در نظر گرفته شود. تحقق این مسئله در سفر به افق‌های جدید مشارکت دریایی نهفته است. توسعه سواحل مکران درسياست های کلی برنامه‌های توسعه و ابلاغیه اقتصاد مقاومتی مطرح بوده است و همراستا با تحقق اقتصاد مقاومتی، يکی از مولفه های اساسی آن مربوط به ظرفیت های عظيم جغرافيايی و توجه به مناطق ساحلی و بندرگاهی و موقعيت های ترانزيتی است كه قدرت توانبخشي اقتصاد محلی و ملی را براي رشد و توسعه اقتصادي فراهم مي‌كند.

اهمیت توسعه سواحل مکران

سواحل مكران دو مزیت اساسي و پایدار دارد.اول اینکه بیرون از تنگه هرمز و در دریای عمان قرار دارد. کشتی‌هایی که قرار است وارد خلیج فارس شوند و کالاها را در بنادر خلیج فارس تخلیه و بارگیری ‌کنند، می‌توانند بیرون از تنگه هرمز در سواحل مکران ایران تخلیه و بارگیری نمايند. در مزيت اين كار بايد اضافه كرد کشتی‌های بزرگی که با ظرفیت 18هزار TEU کانتینر ظرفیت بارگیری دارند، اگر بیرون از تنگه هرمز تخلیه و بارگیری کنند، هزینه حمل‌ونقل آنها کاهش پيدا مي‌كند. مزیت دوم اهمیت توسعه سواحل مکران آن است که در اين سواحل برای پذیرش بزرگ‌ترین کشتی‌ها در دنیا آبخور وجود دارد، یعنی کشتی‌های بزرگ با آبخور 18 متر به بالا می‌توانند به‌راحتی در سواحل مکران پهلوگیری‌کنند. درحالی‌که در سایر نقاط خلیج فارس برای آبخور نیاز به هزینه‌‌های فراوان لایروبی و ساخت موج‌شکن دارند. ازاين‌رو، دولت در برنامه‌هاي توسعه‌اي به استفاده از سواحل مناطق مکران، خرمشهر و چابهار توجه اساسي پيدا كرده است. همچنان‌كه برای استفاده از این سواحل شرکت‌های خارجی نيز بايد بتوانند در امور مربوط به سرمايهگذاري هاي بزرگ مشاركت پيدا كنند. نکته مهم در این میان توجه قانون بالادستي برنامه هفتم براي  تبديل اين منطقه به همراه منطقه اروند به مركز مبادلات بين‌المللي توليدي، تجاري و گردشگري است.همچنين در توسعه سواحل مکران، بايد به ايجاد شبكه تأسیسات دریایی و زنجيره تأمين و ارزش توجه ويژه به‌عمل آيد. این شبكه تأسیسات دریایی علاوه بر احداث مراكز واردات و صادرات خواهند بتوانست مسير ترانزيتي كشورهاي اوراسيا را براي صادرات و واردات از طريق منطقه آزاد چابهار تأمین كند. بنابراین، در سواحل مکران یا چابهار که ایران، هند و افغانستان قرار دارند بايد تاسیسات بندری ایجاد شود، این تاسیسات با نگاه به ترانزیت کالا از مسیر کریدور شمال به جنوب بسيار حائز اهميت است. ازاين‌رو، توسعه بخشی از اهداف حمل‌‌ونقل تجاری، توليدي، ترانزيت وگردشگري در منطقه مكران مي‌تواند بخشي از رشد اقتصادی هشت درصد را هدف قرار دهد، تحقق این رشد در گرو این نکته است که از ظرفيت‌هاي بخش‌های اقتصادی در ماده 48 قانون برنامه هفتم شامل استفاده از بخش دریا و سواحل مکران در پنج سال آینده بهره‌برداري شود. عملياتي كردن طرح‌هاي بزرگ اقتصادی ملی و پیشران مبتنی بر آینده‌نگری و تکمیل زنجیره ارزش با هدف توسعه خوشه‌های تولیدی و کسب‌ وکار با جذب سرمایه خارجی، توسعه بازارهای صادراتی و تبدیل شدن به مرکز مبادلات بین‌المللی تولیدی، تجاری و گردشگری از مهمترين موارد براي توسعه و ايفاي نقش است. نقشي كه منطقه آزاد چابهار از سال 1372 پيشران آن بوده است.    
        
منطقه آزاد چابهار پیشران توسعه سواحل مَکُران و اقتصادي‌ترين مسير كشورهاي اوراسيا به اقيانوس هند

فعال‌کردن کریدورهای منتهی به چابهار از مهمترین ماموريت‌ها و اهداف راهبردي منطقه آزاد چابهار برای شتاب توسعه در جنوب شرق کشور است. اين منطقه اقتصادي ترين دروازه ورود كشورهاي اوراسيا به اقيانوس هند است. تکمیل جاده و ریل، افتتاح پارک علم و فناوری، توجه به انرژی‌های‌نو و تجدیدپذیر، تامین زیرساخت‌های منطقه منفصله ریمدان و توسعه روابط تجاری و اقتصادی با پاکستان و کشورهای همجوار از برنامه‌های مهم توسعه سواحل مَکُران است. در سواحل مَکُران صنایع زیادی در حال شکل‌گیری است که باید متناسب با رشد صنایع در این منطقه به امر آموزش و حرفه‌آموزی نیرویی انسانی توجه شود. 
منطقه آزاد چابهار، مزايايي نسبت به سایر مناطق آزاد کشور دارد که نقش بسیار مهم و اساسی در تولید ناخالص داخلی و رشد و توسعه استان و کشور ایفا می‌کند.
در خصوص اهمیت استراتژیک منطقه آزاد چابهار در جنوب شرق کشور این منطقه پیشران توسعه سواحل مَکُران است و باید تلاش‌کرد تا همزمان با توسعه صنعت، به توسعه و آموزش‌نیروی انسانی نیز توجه ویژه‌ای شود.اهمیت هم‌افزای دستگاه‌های متولی پیشرفت پهنه جنوب‌شرقی با همکاری، تعامل و اتخاذ رویکردها و تصمیم‌هاي مناسب، شرایط را برای تداوم تولید و بهبود فضای کسب و کار در منطقه آزاد چابهار فراهم مي‌كند. مطالبات فعالان اقتصادی در مسائلی که موانعی وجود دارد، از مسائل مهم براي بهبود وضعیت به‌صورت مشارکت، و آغاز همکاری‌های لازم است. در زمینه آموزش نیروي انساني، امکانات زیرساختی، ایجاد فضای کسب و کار مناسب، نیازمند همراهی و هم‌یاری دولت و بخش خصوصي است که مي‌تواند منتج به پیشرفت شده و با هم‌افزایی توسعه بخش‌های مختلف صنعتی و تجاری را رقم بزند. عزم جدی مسئولان کشوری برای پیگیری مشکلات فعالان اقتصادی و  سرمایه‌گذاران در منطقه آزاد چابهار مي‌تواند به توسعه بندر چابهار به‌عنوان پيشران منطقه مكران بيش از پيش كمك كند.. همچنين ضرورت بازگشت مزیت‌ها به مناطق آزاد رويكرد حل تمامی مشکلات پیش رو در منطقه خواهد بود. بازگشت مزیت‌های مناطق آزاد می‌تواند مشکلات را حل كرده که یکی از این قوانین، تبصره 3 ماده 17 قانون مالیات بر ارزش افزوده است که از سال 1400 موجب کاهش شدید مزیت‌های رقابتی مناطق آزاد نسبت به کشورهای دیگر شده است. سازمان امور مالیاتی کشور با صدور بخشنامه، اعلام کرد که کالای تولیدی در داخل مناطق، در حکم کالای تولیدی در داخل کشور قلمداد شده و بر این اساس ورود کالای تولید شده در داخل مناطق آزاد تجاری - صنعتی از این مناطق به سرزمین اصلی، در مبادی گمرکی، مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نیست.

بندر چابهار جلوه‌گاه طلوع خورشید بر دریا

بندر چابهار در جنوب استان سیستان و بلوچستان دارای بهترین کرانة اقیانوسی و معتدل‌ترین آب و هوا در سواحل جنوب کشور ایران است که با شیب حدود نیم‌درصد به خلیج چابهار و دریای عمان منتهی می‌شود. موقعیت جغرافیایی چابهار تحت تأثیر جریان‌های جوی گوناگونی مانند بادهای موسمی شبه‌قارة هند، جبهه‌های استوایی و مرکز کم‌فشار و جبهه‌های غربی با منشأ مدیترانه‌ای است. با توجه به محسوس‌نبودن فصول پاییز و زمستان و باقی‌ماندن سبزی درختان در این منطقه، فصول چهارگانه به فصل بهار شبیه و منطقه به چهاربهار معروف گردیده و نام چابهار رفته رفته به‌صورت چابهار تغییر شکل پیدا کرده است. این بندر از لحاظ عرض جغرافیایی هم عرض بندر میامی در شبه‌جزیرة فلوریدا امریکا و دارای شرایط آب و هوایی کاملاً مشابه آن است. متوسط دما 23 درجه و میانگین آن بین 34 و 5/10 درجه متغیر است.
این شهر در زمان‌های قدیم بندر تیس نام داشته و یکی از مراکز مهم تجاری کرانه‌های دریای عمان به شمار می‌آمده است. آثار باقی‌مانده بندر تیس، در حال‌حاضر در 9 کیلومتری چابهار امروزی بر جای است. بندر چابهار به علت قرارداشتن در خارج از تنگة هرمز و در دهانة اقیانوس هند و به لحاظ موقعیت خاص اقتصادی، اجتماعی، صنعتی، ارتباطی و سیاسی، از بنادر بسیار مهم کشور به‌شمار می‌آید. این بندر نزدیک‌ترین فاصله را با آب‌های آزاد جهان از طریق اقیانوس هند دارد. وجود آب‌های عمیق و بریدگی‌های طبیعی خلیج چابهار فضایی مناسب را برای اسکله‌سازی با ژرفای زیاد و مختصات لنگرگاهی مطلوب برای پهلوگیری کشتی‌های بزرگ اقیانوس‌پیما فراهم آورده به‌طوری که یکی از 10 بندرهای مهم جهان که قابلیت تبدیل‌شدن به بندری بزرگ را دارند به شمار می‌رود؛ از این رو چابهار را می‌توان دروازه ترانزیت شرق ایران دانست. این ویژگی در دیگر سواحل جنوبی ایران حتی در کشورهای حاشیه خلیج‌‌فارس دیده نمی‌شود. این بندر در مسیر آبراه‌های بین‌المللی میان کشورهای عضو اکو و آ. سه. آن و دیگر کشورهای جهان مانند پُلی برای ترانزیت و صادرات کالا و انرژی منطقه از موقعیت منحصربه‌فردی برخوردار است. به‌طوری‌که قادر است نقش بسیار مؤثری در جهت تأمین نیازهای بازرگانی و مبادلات دریایی کشور ایفا کند. همین نقش‌پذیری باعث شده تا چابهار درحال‌حاضر مهم‌ترین بندر بازرگانی و اقتصادی کرانة استان سیستان و بلوچستان محسوب شده و با تأسیس منطقة آزاد تجاری‌ـ‌صنعتی چابهار محل مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاران و انجام فعالیت‌های مختلف تولیدی، تجاری، گردشگری و به‌ویژه ترانزیت به‌شمار آید. بندرچابهار به عنوان دروازه اقتصاد شرق كشور از ظرفيت هاي بي نظيري در زمينه اقتصادي، گردشگري، تجاري، صنعتي و شيلاتي برخوردار است. ورود به آبهاي آزاد از طريق بندر چابهار صورت مي گيرد و 300 كيلومتر مرز دريايي، ورود كشتي هاي سنگين وزن، ظرفيت هاي بالاي گردشگري و صنعتي از ديگر ظرفيت‌هاي بندر چابهار است.

با توجه به امکان‌سنجی‌های اولیه دربارة اهمیت و نقش تجارت و رشد بازرگانی در توسعة بندر چابهار، به موجب تبصرة 19 قانون برنامة اول توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب 11/11/1368، به دولت اجازه داده شد تا نسبت به تأسیس منطقة آزاد تجاری‌ـ‌صنعتی چابهار اقدام کند. متعاقب این تبصرة قانونی، مجلس شورای اسلامی در تاریخ 7/6/1372 به موجب تبصرة ج ماده یک قانون چگونگی ادارة مناطق آزاد تجاری‌ـ‌صنعتی تصویب کرد تا منطقة آزاد چابهار براساس موازین قانونی و این قانون ایجاد و اداره شود. هرچند محدودة منطقة آزاد چابهار نیز قبلاً به موجب تصویب‌نامة مورخ 18/2/1370 واقع در اراضی شرق خلیج چابهار به‌عنوان منطقة آزاد تعیین شده بود. اساسنامة سازمان منطقه نیز در 31/3/1373 در 26 ماده و در 4 فصل مشتمل بر کلیات و تعاریف، اهداف، ارکان و صورت‌های مالی از سوي وزرای عضو شورای‌عالی مناطق آزاد به تصویب رسید. ادارة این سازمان به‌صورت شرکت با شخصیت حقوقی مستقل بوده و سرمایة آن متعلق به دولت است، و از شمول قوانین و مقررات حاکم بر شرکت‌های دولتی و سایر مقررات عمومی دولت مستثنا بوده و منحصراً براساس قانون چگونگی ادارة امور مناطق آزاد و اساسنامة مربوط اداره خواهد شد و در موارد پیش‌بینی نشده در آنها تابع قانون تجارت خواهند بود. سازمان منطقة آزاد چابهار تنها سازمانی در میان مناطق آزاد کشور است که به موجب مادة 7 قانون چگونگی ادارة مناطق آزاد با تصویب هیئت وزیران نسبت به تشکیل شرکت صید صنعتی منطقة آزاد چابهار (سهامی خاص) که طبق موازین قانون تجارت تشکیل شده، اقدام کرده است. بدون آن تمام شرکت‌های به اصطلاح فراگیر یا مادر تخصصی در زمینه‌هایی که در قانون بودجة سالانة مناطق آزاد آمده است، و در واحد ثبت شرکت‌ها و مالکیت‌های معنوی منطقه آزاد به ثبت رسیده‌اند، براساس مادة 7 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تشکیل نشده‌اند، و هیچ کدام با تصویب هیئت وزیران نبوده‌اند و این به واقع محل تشکیک دارد. حتی اگر بخواهیم تشکیل آنها را با تبصرة 5 قانون برنامه سوم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور توجیه کنیم، آن تبصره هیچ ربطی با مناطق آزاد تجاری‌‌ـ‌صنعتی نداشته‌اند. شرکت‌های موجودی که درحال‌حاضر تحت نام هلدینگ فعالیت می‌کنند، شامل رفاه اجتماعی و توسعة گردشگری، عمران و توسعه شهری، سرمایه‌گذاری و توسعه صنعتی و ترانزیت و توسعه تجارت هستند. مساحت منطقة آزاد چابهار در آغاز 14 هزار هکتار است، و اراضی قابل واگذاری آن براساس طرح جامع کالبدی در  پیکره‌هاي مختلف با كاربريهاي تجاری، خدماتی، گردشگری، باراندازهای کوچک و متوسط، توسعة باراندازها، انبارها، صنایع کارگاهی غیرآلاینده، سردخانه، مسکونی، تجاری، خدماتی، آموزشی، گردشگری، فضاهای سبز جنگلی و تفریحی، توسعة روستای تیس و اراضی کشاورزی و باغات، کاربری‌های ویژه (کانال آبی، خاکی برای کشتیرانی)، کاربری صنعتی در مقیاس باراندازهای بزرگ و انبارها، صنایع بزرگ، باراندازهای کلان و انبارها و صنایع دریایی تقسيم‌بندي‌ شده است. در 24 دی‌ماه 1398 مجلس شورای اسلامی با تصویب لایحه توسعه محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی، با الحاق مساحت 67 هزارو 871 هکتار به محدوده منطقه آزاد چابهار موافقت کرد. وسعت نهایی این منطقه در‌حال‌حاضر 81 هزار‌و 871 هکتار است. 
راهبرد توسعة منطقة آزاد چابهار در هشت فصل شامل استقرار منطقة آزاد تجاری‌ـ‌صنعتی چابهار، توسعة شبکة حمل‌ونقل چندوجهی (ترکیبی)، ایجاد و توسعة تأسیسات زیربنایی، ایجاد و توسعة امکانات خدماتی و رفاهی و زیست‌محیطی، توسعة فعالیت‌های بازرگانی و سرمایه‌گذاری، ایجاد و توسعة شبکة ارتباطات، توسعة اجتماعی و آموزش و پژوهش، و توسعة خدمات گردشگری با هدف استفاده از موقعیت خاص جغرافیایی و زیست‌محیطی تعریف شده است. این الزامات توسعة ملی و منطقه‌ای باعث شده تا چابهار در سال‌های اخیر به جهت ایجاد و گسترش فعالیت‌‌های منطقة آزاد چابهار توسعه و رونق قابل توجهی را تجربه کرده، و به مثابة مهم‌ترین نقطة زیستی نوار ساحلی مناطق شرقی کشور از دیدگاه برنامه‌ریزان اقتصاد توسعة ملی مطرح شود. زیربناهای موجود چابهار و محور اصلی ارتباطات جاده‌ای شمالی‌ـ‌جنوبی با مبدأ این شهر پس از عبور از شهرهای ایرانشهر، خاش و زاهدان، دسترسی به مرز میلک و ارتباط با کشور افغانستان را میسر می‌سازد. همچنین ادامة این محور اصلی تا استان خراسان جنوبی ارتباط با مناطق شمالی کشور افغانستان را از طریق نقطة مرزی دوغارون و پیوند با کشورهای آسیای میانه را از طریق نقاط مرزی سرخس، باجگیران و لطف‌آباد امکان‌پذیر می‌سازد. محور يادشده در مقام ستون فقرات سازمان فضایی این منطقه از کشور که در توافقات بین‌المللی یکی از کریدورهای اصلی حمل‌ونقل بین‌المللی لقب گرفته است، می‌تواند گرانیگاه اصلی توسعة این منطقه از کشور قلمداد شده و توسعة فعالیت‌های ترانزیتی در امتداد آن به مثابة یک الزام توسعة منطقه‌ای مورد توجه قرار گیرد.
بنابراین، توسعة فعالیت‌های ترانزیتی از مبدأ چابهار به مقصد کشورهای افغانستان و 5 کشور آسیای مرکزی و بالعکس در درجة اول و ارتباط با سایر کشورهای شرق و غرب جهان از طریق ارتباط با محور تراسیکا در درجة بعدی به‌عنوان یک الزام توسعة ملی و منطقه‌ای بایستی از جملة قابلیت‌های توسعة محور ترانزیتی چابهار محسوب گردد.در سند راهبردی سازمان منطقة آزاد چابهار، برای دورة زمانی مختلف اهداف و برنامه‌های زیر پیش‌بینی شده است:
1ـ حمل‌ونقل و ترانزیت
1ـ1ـ ارتقاء منطقة آزاد چابهار و تبدیل آن به کانون اصلی حمل‌ونقل ترانزیت در چهارچوب توسعة محور شرق
1ـ2ـ فراهم‌سازی امکانات لازم برای کشورهای آسیای میانه و افغانستان جهت ترانزیت و حمل و نقل‌وانتقال کالا.
2ـ گردشگری
1ـ2ـ تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در بخش جهانگردی به منظور تبدیل چابهار به استراحتگاه زمستانی
2ـ2ـ توسعة زمینه‌ها و بسترسازی برای جذب گردشگران طبیعت‌گرا با بهره‌گیری از ویژگی‌های منطقه‌ای به‌خصوص با توجه به تنوع آب و هوایی و طبیعت معتدل در طول سال
3ـ2ـ تقویت موقعیت فرامنطقه‌ای چابهار و جذب علائق اتباع کشورهای همجوار با توجه به زمینة مشترک و قرابت‌های فرهنگی
3ـ بازرگانی و تجارت
3ـ1ـ ایجاد زیرساخت‌های لازم برای رونق محور شرق با توجه به جایگاه راهبردی بندر چابهار
3ـ2ـ ایجاد شرکت‌های تجاری و بازرگانی بر مبنای همکاری‌های منطقه‌ای
3ـ3ـ ایجاد پارک دپوی منطقه‌ای کالا
4ـ فناوری اطلاعات و ICT
4ـ1ـ ایجاد شبکة اطلاعاتی و تجاری ICT با تکیه بر عملیات ترانزیت و حمل‌ونقل
4ـ2ـ تهیة قوانین و ساماندهی مدیریت شبکه‌های اطلاعاتی
4ـ3ـ ایجاد وب‌سایت (پیکره‌های رایانه‌ای) سازمان‌های مناطق و توسعة زیرساخت‌ها و شاخه‌های اطلاعاتی، بانک‌های اطلاعاتی عملیات متنوع مورد نیاز و شبکه‌های اطلاعاتی، علمی دانشگاهی
5ـ علوم، فنون و آموزش
5ـ1ـ گسترش و توسعة دانشگاه بین‌المللی چابهار با همکاری دانشگاه‌های معتبر خارجی و جذب سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در توسعة دانشگاه
5ـ2ـ توسعة آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، متناسب با نیازها و چشم‌اندازهای آینده به‌خصوص در سطح منطقه
 
6ـ انرژی
6ـ1ـ طراحی و ساخت انبارهای سوخت (Tank Farm) برای مبادلات تهاتری به‌ویژه با كشورهاي آسیای میانه
6ـ2ـ اتصال چابهار به شبکة گاز از طریق خط انتقال گاز بندرعباس ـ ‌ایرانشهر
6ـ3ـ بررسی و مطالعه و اجرای خطوط لولة نفت و گاز از چابهار تا سرخس در محور شرق جهت انتقال نفت و گاز آسیای میانه
6ـ4ـ سوخت‌رسانی و خدمات جنبی به شناورهای عبوری در دریای عمان و اقیانوس هند
6ـ5ـ سازماندهی مواد نفتی مورد نیاز پاکستان و افغانستان و جلوگیری از قاچاق سوخت
7ـ صنعت و معدن
7ـ1ـ توسعة صنایع وابسته و پایین دست ترانزیت و حمل‌ونقل ترانزیت
7ـ2ـ توسعة صنایع وابسته به خودرو ساخت کشور با هدف صادرات به بازار کشورهای همجوار
7ـ3ـ توسعة فرصت‌های سرمایه‌گذاری صنایع تبدیلی، کشاورزی، معدنی و شیلاتی با توجه به مزیت‌های منطقه با اولویت صادرات و صادرات مجدد
7ـ4ـ توسعة صنایع مرتبط با کانی غیرفلزی و تولید سیمان
8ـ امور زیربنایی و عمران شهری
8ـ1ـ بازنگری و تجدیدنظر در طرح جامع با توجه به توسعة ترانزیت و افزایش همکاری بین‌المللی، الحاق شهر چابهار و اراضی تیس به منطقه و اسکان جمعیت‌های جدید
8ـ2ـ بازنگری، تهیه و اجرای نقشه‌های راهبردی جامع منطقه و استفادة بیشتر از شاخص‌های معماری و نقشه‌های محلی
8ـ3ـ انجام مطالعات و احداث فرودگاه بین‌المللی منطقة آزاد با قابلیت فرود انواع هواپیما
8ـ4ـ بررسی چگونگی گسترش تأسیسات بندری و اسکله‌های موجود
 
9ـ فرهنگی‌ـ‌هنری و اجتماعی
9ـ1ـ بهبود شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی در سطح منطقه و شهر
9ـ2ـ حمایت از آموزش عمومی و ارتقای سطح کیفی و کمی آن
9ـ3ـ حمایت از نهادهای فرهنگی تأثیرگذار در سطح منطقه
9ـ4ـ حمایت از فعالیت بخش خصوصی در حوزة فرهنگ و هنر
9ـ5ـ افزایش کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی و ارتقای شاخص‌های آن 
منطقة آزاد چابهار براساس موقعیت‌های ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک خود دارای مزیت‌های گوناگونی است که در بخش سوم به آن خواهيم پرداخت. بنابراین چابهار این ققنوس اساطیری که مدت‌هاست از زیر خاکستر درآمده است، باید بتواند بامدیریت کارا و توانمند نگاه هژمونیک خود را بر سراسر منطقه بگستراند. و این قطعاً از مسیر کار و دانایی مسیر خواهد شد. مسیری که به بقا و فرصت‌سازی‌های اقتصادی نوین خواهد انجامید.